Prehistoria

1. paleolit - starsza epoka kamienna. od ok. 550 tys lat p.n.e
2. mezolit - środkowa epoka kamienna. od ok. 8 tys lat p.n.e
3. neolit - młodsza epoka kamienna. od ok. 6 tys lat p.n.e
4. epoka brązu - do 700 r. p.n.e
5. epoka żelaza - do 450 r. n.e

Na początku ogólny podział epok prehistorycznych. Warto zaznaczyć, że często datowanie to się zmienia, przesuwa, na skutek nowych odkryć.

Człowiek neolityczny był twórczy, miał wyobraźnię oraz zdolność do abstrakcyjnego myślenia. Efektem tego była potrzeba tworzenia - od tego zaczyna się historia sztuki.
Już w tamtych czasach wykształcone było poczucie estetyki.
Sztuka jaskiniowa pełniła funkcję religijną, prawdopodobnie związaną z kultem płodności.

malarstwo jaskiniowe oraz rzeźba - funkcja IDEOWA
ozdoby rzemiosła artystycznego - funkcja ESTETYCZNA
architektura - funkcja UŻYTKOWA

Malarstwo prehistoryczne było wykonywane w ciągu wielu wieków - kolejne pokolenia nanosiły poprawki, własne wyobrażenia, itd.

Wytworzył się kult bogini-matki.
bogini-matka, figurka z Çatalhöyük

Wenus z Willendorfu

Wenus z Lespugue

Wenus z Laussel -róg obfitości, ciągłość kulturowa, jeden z pierwszych motywów.

Łatwo zauważyć, że w postaciach paleolitycznych Wenus podkreślone są cechy płci - ogromne biusty, pośladki, natomiast reszta ciała zaznaczona jest wręcz schematycznie, nie jest ona ważna. Nie przywiązywano wagi do wyglądu twarzy, dłoni, nóg, liczyły się tylko cechy kobiecości. Pokazuje nam to, że figurki te miały charakter sakralny, obrzędowy - kultu płodności.

NAJPOPULARNIEJSZE JASKINIE:
1. Chauveta - najstarsza naskalna jaskinia Europy (31 tys. lat)
2. Altamira - hiszpańska jaskinia krasowa
3. Trois Freres
4. Lascaux

PRZYPUSZCZALNA CHRONOLOGIA DZIEŁ:

• ok. 50 tys. lat temu - nacięcia na kościach i kamieniach (kreska). Smarowanie kości ochrą (odkrycie barwy). Ozdoby z kości, muszelek, kamyków.
• ok. 30 tys. lat temu - ryty (kreska, linia), głowy zwierząt, znaki symboliczne, figurki kobiety-matki w rzeźbie. Ozdoby
• ok. 20-15 tys. lat temu - sylwety zwierząt przedstawionych profilem -kontury, wnętrze wypełnione plamą barwną. Synteza. Deformacje. Pierwsze próby perspektywistyczne. Kobieta-matka w rzeźbie. Rzadko postać ludzka w malarstwie.
• ok. 15-10 tys. lat temu - poprawne proporcje, realizm. Sugestia bryły (odkrycie waloru). Zwierzęta, postać ludzka w rzeźbie i malarstwie. Ozdoby.
• ok. 10-3,5 tys. lat temu - Sahara - ryty i malarstwo. Człowiek, zwierzę, postacie fantastyczne.
• od 10 tys. lat p.n.e - sztuka o funkcji dekoracyjnej: biżuteria, zdobiona broń, przedmioty codziennego użytku, ceramika. Drobna rzeźba. Tkactwo. Początki architektury.
  

Po lewej: malowidło z Lascaux.
Ranny bizon, z którego wypływają jelita, obok leży martwy człowiek z penisem we wzwodzie. Niedaleko rzucone jest berło zakończone ptasim kształtem (ptak-symbol duszy).

Nie wiadomo, co znaczy to malowidło, prawdopodobne jest powiązanie z szamanizmem, magią, penis we wzwodzie może wskazywać na kult płodności.




Barwniki:
Naturalne, np. sadza, czerwona ochra - wypalana (krwisty kolor), lub nie wypalana (kolor gliniasty).
Malowidła dobrze zachowane dzięki temu, że w jaskini była stała temperatura, a dodatkowo były one pokrywane tłuszczem zwierzęcym.

NEOLIT

Przejście do neolitu - zastąpienie realistycznych rysunków symbolami. Sztuka neolitu była mobilna (ruchoma).

Anatolia - zach. Turcja -tu rozwijała się osada w Çatal Hüyük. Była to jedna z największych osad neolitycznych.
Budowano tu dwupiętrowe domy z cegły wypalanej na słońcu. Wchodziło się do nich po drabinach, a nie schodach. Wejścia do domów znajdowały się na dachach.


Powstanie cywilizacji megalitycznej - np. Stonehenge.

1. dolmen - budowla o charakterze grobowca. Składała się z głazów wkopanych pionowo w ziemię i wielkiego płaskiego bloku skalnego, który był na nich ułożony.
   
2. kromlech - krąg z ustawionych pionowo kamieni, często wokół grobowca.
   
3. trylit - budowla z trzech głazów: dwóch pionowych i trzeciego ułożonego poziomo.
4. menhir - nieociosany lub częściowo obrobiony głaz, związany z kultem zmarłych. Ustawiony pionowo. Występują pojedynczo, ustawione w szereg, bądź w formie kręgów. Największe skupisko - w Carnac, w Bretanii. Niektóre menhiry ozdobione są płaskorzeźbami.

dolmen


menhir

kromlech

trylit

_________________________________________

PRZYDATNE POJĘCIA:

horror vacui - lęk przed ciasnotą

perspektywa kulisowa - to, co jest bliżej zasłania to, co jest dalej

szaman - osoba kontaktująca się z duchami

ideogramy - znaki podstawione pod wartości dźwiękowe

animizm - wiara w duchy

totemizm - przekonanie o związku człowieka ze światem zwierzęcym i przyrodą nieożywioną

steatopygia - nadmierne wyolbrzymienie pośladków

walor - jasność barwy, natężenie światła względnie cienia (ilość jasności i ciemności), jaka zawarta jest w tonie kolorystycznym

mistyka - droga do bezpośredniego kontaktu z Bogiem

gliptyka - sztuka rzeźbienia pieczęci, rzeźbienia i rytowania reliefów w kamieniach szlachetnych, oraz wykonywanie niewielkich rzeźb i bibelotów

relief - płaskorzeźba - dzieło dwuwymiarowe. Kompozycja rzeźbiarska wykonana na płycie kamiennej, metalowej, lub drewnianej z pozostawieniem na niej tła.




Biskupin - plan i fasada.

Stonehenge - plan, zabudowa, rekonstrukcja

Idol cykladzki i bizon z La Madeleine